Wereldburgerschap in het basisonderwijs: 'Een project hoeft niet groots te zijn'

Na 8,5 jaar heeft Christian de Jong afscheid genomen als lid van de stuurgroep van het netwerk Talen en Wereldburgerschap van Nuffic. Zijn opvolger Bernardien van der Vorm–Nijhof ziet genoeg kansen om wereldburgerschap verder te brengen in het onderwijs.

Het netwerk Talen en Wereldburgerschap van Nuffic ondersteunt scholen bij thema’s zoals vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto), meertaligheid, diversiteit en inclusie. Het netwerk biedt basisscholen kosteloos advies en inspiratie om wereldburgerschap en taalonderwijs een structurele plaats te geven in het curriculum. Tijdens bijeenkomsten worden experts uitgenodigd, ervaringen gedeeld en landelijke ontwikkelingen besproken.

Wereldburgerschap onder directeuren

Christian de Jong, momenteel interim-directeur van de islamitische basisschool Al Maes in Amsterdam, heeft zich jarenlang ingezet voor internationalisering binnen het onderwijs. Hij heeft onder meer meegewerkt aan onderwijsontwikkeling op het gebied van vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) in het peil.Engels onderzoek, de ontwikkeling van de vvto 2.0-standaard en de ontwikkeling van Engels/MVT bij curriculum.nu. Ook was hij namens Nuffic aanwezig op allerlei congressen, zowel bij de stand van Nuffic als workshopleider.

“Mijn grootste droom was om internationalisering diep te laten wortelen in het schoolbeleid,” vertelt De Jong. “Vaak is het enthousiasme voor wereldburgerschap afhankelijk van één persoon binnen de school, meestal een leerkracht. Wanneer die persoon vertrekt, verdwijnt het project vaak ook. Daarom is het cruciaal dat ook schooldirecteuren hier structureel aandacht aan besteden.”

Hoe mooi zou het zijn als er nou ook eens een directieopleiding zou komen, waarin internationalisering echt een structureel onderdeel is? Vanuit die vraag is De Jong het afgelopen jaar samen met anderen gaan werken aan een opleiding ‘schoolleider vakbekwaam’, waarbij internationalisering een vast onderdeel is van de opleiding.

Deze opleiding wordt aangeboden door Amplio College en is sinds kort geaccrediteerd. Zelf begeleidt hij het blok internationalisering in deze opleiding, bijvoorbeeld job shadowing in het buitenland voor directeuren. “Ik organiseer dat en doe de voorbereiding daarvan met de mensen. We zijn de afgelopen twee jaar in Zweden geweest, waar ik zelf ook woon.”

Foto: Christian de Jong

Internationale samenwerking en uitwisseling

Zijn opvolger, Bernardien van der Vorm–Nijhof, herkent het belang van een betrokken directie. Op ODS ’t Gijmink, waar zij werkt, was internationalisering aanvankelijk een spannend en onbekend begrip. “Als een directeur niet enthousiast is, wordt het lastig om het goed vorm te geven op je school. Toen ik op ODS ’t Gijmink kwam werken, was internationalisering bijna een beetje een vies woord. Hoe gaat dat dan?”

“Als je daar zelf enorm enthousiast over bent en je kan een team meenemen, dan is het leuk om te zien wat er dan gebeurt. Mensen die van zichzelf dachten dat ze nooit job shadowing zouden gaan doen, omdat ze dan in het Engels moeten praten. Of die nooit alleen van huis zijn geweest bijvoorbeeld, en nu Europa doorreizen en met de meest fantastische input terugkomen.”

Foto: Bernardien van der Vorm-Nijhof

De school is lid van het internationale scholennetwerk Dalton International en heeft een sterke focus op uitwisseling en samenwerking. Zo zijn Van der Vorm–Nijhof en haar collega’s naar China gereisd om kennis te delen en workshops te geven. Leerlingen van groep 8 hebben een week doorgebracht op een Oostenrijkse school, na maandenlange voorbereidingen via videobellen en kaartuitwisselingen. Ook voor leerkrachten is er ruimte voor internationale scholing en job shadowing, vaak binnen Europa om taalbarrières te overbruggen.

Een laagdrempelige manier om leerlingen kennis te laten maken met andere culturen is via eTwinning-projecten. “Kleuters sturen bijvoorbeeld een kerstkaart naar een school in Duitsland of zingen samen een lied via videobellen,” legt Van der Vorm–Nijhof uit. “Zo ontdekken ze al vroeg dat de wereld groter is dan hun eigen dorp.”

Uitdagingen en kansen

Toch zijn er nog drempels. Sommige leerkrachten vinden wereldburgerschap en internationalisering eng of ervaren een taalbarrière. “De sleutel is om klein te beginnen en het behapbaar te maken,” benadrukt Van der Vorm-Nijhof. “Een project hoeft niet groots te zijn. Het draait om het besef dat kinderen wereldburgers zijn en dat ze onderdeel uitmaken van een groter geheel.”

Naast internationale samenwerking werkt ODS ’t Gijmink ook aan lokale burgerschapsvorming, bijvoorbeeld via het programma Democracity. Hierin richten leerlingen politieke partijen op en bedenken ze oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Daarnaast start de school met AdoptIDee, waarbij bedrijven uit de regio kinderen betrekken bij het bedenken van innovatieve oplossingen. “Kinderen zijn zo creatief, zij denken nog op een manier waarop wij helemaal niet meer denken.”

"Blijf elkaar inspireren en enthousiasmeren, zodat wereldburgerschap een blijvend onderdeel wordt van het onderwijs"

Christian de Jong

Wereldburgerschap binnen de schoolmuren

Ook zonder fysieke uitwisseling is wereldburgerschap binnen de school goed te integreren, zoals blijkt uit de aanpak van OBS De Kameleon. Deze school, waar De Jong als interim-directeur actief was, heeft leerlingen uit veertig verschillende landen. “Door samen te werken met de buurt en ouders te betrekken bij projecten, zoals internationale kookactiviteiten, creëer je een interculturele leeromgeving zonder dat je fysiek de grens over hoeft,” aldus De Jong.

Zijn tijd als stuurgroep lid bij het Netwerk Talen en Wereldburgerschap ziet hij als zeer waardevol. “Ik ben trots op wat we bereikt hebben en blij dat mijn grootste wens – het opnemen van wereldburgerschap in een directieopleiding – werkelijkheid is geworden.” Aan Van der Vorm–Nijhof draagt hij een duidelijke boodschap over: “Blijf elkaar inspireren en enthousiasmeren, zodat wereldburgerschap een blijvend onderdeel wordt van het onderwijs.”

Met haar frisse blik en ervaring heeft Van der Vorm–Nijhof sinds afgelopen december het stokje overgenomen om de toekomst van wereldburgerschap in het onderwijs verder vorm te geven. Zo blijft het netwerk Talen en Wereldburgerschap scholen, leerkrachten en directeuren ondersteunen in deze belangrijke taak.